Duizenden bouwprojecten liggen stil doordat onze hoogste bestuursrechter de uitvoering ervan niet toestaat. Reden: de stikstofuitstoot ervan tast de natuur aan.
Een ingewikkelde zaak, die om nadere uitleg vraagt. Hieronder vier cruciale vragen en antwoorden.
Vraag 1: Hoe kan stikstof duizenden bouwprojecten tegenhouden?
Maar liefst 78 procent van onze aardatmosfeer bestaat toch uit stikstof? En we ademen het probleem- en schadeloos in en uit! Dan kan het toch niet zo schadelijk zijn?
Antwoord: het ‘gewone’ stikstof is niet het probleem. Het probleem is het veel zeldzamere zogeheten ‘reactieve’ stikstof, dat zich gemakkelijk met andere stoffen verbindt, vooral met zuurstof of waterstof. In de natuur ontstaat het door bliksem en bacteriën.
Ammoniak
De allergrootste bron van uitstoot van deze reactieve stikstof is in ons land de landbouw. Daar verbindt het zichmet waterstof waardoor ammoniak ontstaat. Die komt vooral via het mest en urine in de lucht.
Stikstofoxide
Bij verbranding van fossiele brandstoffen verbindt stikstof zich met zuurstof en ontstaat stikstofoxide. Vooral dieselauto’s stoten veel stikstofoxide uit.
De uitstoot van stikstofoxide door de industrie is door speciale zuiveringsinstallaties fors afgenomen.
Vraag 2: Waardoor opeens zoveel ophef over stikstof? De stikstofuitstoot zou afgelopen decennia zelfs zijn afgenomen? En CO2 is toch het grote probleem?
Antwoord: de uitstoot van ammoniak en stikstofoxyde is sinds de jaren negentig inderdaad fors afgenomen.
Wagens kregen een katalysator, de boeren moesten hun mest in de grond gaan spuiten en ook de industrie heeft zijn uitstoot beperkt, met technologische maatregelen.
Alleen… wanneer deze stoffen eenmaal in de grond zitten, gaan ze er niet zo gauw meer uit. Daardoor kan ook een doorgaande lagere uitstoot steeds meer schade aanrichten.
Daarbij komt dat de stikstofuitstoot weer licht is gaan stijgen. Zo hebben veel melkveehouders hun bedrijf verder uitgebreid.
Ook verhoging van de maximumsnelheid op veel wegen naar 130 km richt schade aan, evenals de ingebruikname van nieuwe biomassacentrales.
Vraag 3: waaruit bestaat die schade door actief stikstof?
Dat is niet mis. Ga er maar even goed voor zitten:
– Aantasting van de biodversiteit.
Door de extra stikstof groeien sommige planten, zoals grassen en brandnetels, zo hard dat ze andere wegdrukken. Vooral bloeiende planten, in het bijzonder kruiden, leggen het loodje.
Dat gaat weer ten koste van insecten als bijen en vlinders, en uiteindelijk de vogels die die insecten eten. Bij steeds meer wegen verdwijnt de kleurrijke bermbegroeiing.
– Toename van longziekten en irritatie van ogen, neus en keel.
Door stikstofoxiden en fijnstof. 20.000 kinderen hebben in ons land mede door stikstofoxiden astma.
– Aantasting van de botten en eierschalen van vogels.
Door afname van de kalk in de grond door verzuring. Sommige vogeltjes worden al met slappe botjes geboren.
– Afname van het aantal vissen.
Versterkte algengroei doet de hoeveelheid zuurstof in het water afnemen.
– Broeikaseffect.
Bij verdamping uit de zee komt stikstof als lachgas in de lucht. En lachgas is een 250 keer sterker broeikasgas als CO2.
– Aantasting van de ozonlaag.
Het lachgas tast ook de ozonlaag aan.
Vraag 4: maar als de gevolgen zo ernstig zijn, waarom hoorden we er tot voor kort dan niets over?
Antwoord: kennelijk doordat het de politiek en de media onvoldoende interesseerde. Gelukkig was er een milieuorganisatie, Mobilisation for the Environment, die zich er wèl druk over maakte en juridische procedures is gaan voeren.
Die hebben er uiteindelijk toe geleid dat de hoogste bestuursrechter in ons land, de Raad van State, een streep heeft gezet door een manier waarop de overheid schade aan natuurgebieden door bouwprojecten bleef negeren.
Ze streepte stikstofuitstoot weg tegen voorgenomen toekomstige compenserende maatregelen om stikstof af te doen nemen. In de praktijk blijkt van die positieve, compenserende effecten vaak (te) weinig terecht te komen.